Gia đình vĩnh viễn là bến đỗ bình yên, là chốn về ấm áp của mỗi người. Dẫu bản thân ở bên ngoài phải chịu bao nhiêu ấm ức, bất luận đêm hôm khuya khoắt thì ngọn đèn trong gia đình vẫn luôn được thắp sáng vì bạn. Mỗi người đều mong muốn gia đình mình hạnh phúc, giàu sang, nhưng một gia đình hưng vượng như vậy quả thực là điều không dễ. Những gia đình đó thường có 4 “bảo vật” dưới đây.

Ai nấy đều có lòng bao dung

Phàm mọi việc “lùi một bước biển rộng trời cao”. Trong cuộc sống chẳng thể nào mọi sự đều thuận lòng như ý, sẽ khó tránh khỏi những khi bất đồng ý kiến với người khác. Không chỉ khi chung sống với bạn bè mới cần tới lòng khoan dung, mà khi ở cùng người nhà lại càng nên như vậy.

Khi gặp chuyện trái ý, những lời oán trách chỉ là thứ vô dụng. Sự việc đã xảy ra thì cần học cách tiếp nhận nó, chứ không phải một mực chỉ trích người nhà mình. Là những người thân thiết nhất trên đời, cha mẹ, vợ chồng, con cái, anh chị em bao dung lẫn nhau, gia đình mới có thể hạnh phúc.

Gia đình ai nấy đều có thói quen tiết kiệm

Muốn thành tựu một gia đình, thu xếp ổn thoả mọi chi tiêu, thì cần có một quan niệm tốt về quản lý tài chính, và cần nhớ câu ca dao xưa: “Ai ơi bưng bát cơm đầy. Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.”

Không lo lắng việc nhà cửa thì không biết rằng mắm muối củi lửa đều đắt đỏ. Có lẽ hiện giờ bạn chưa có khái niệm chính xác về chuyện tiền nong, nhưng khi đã có gia đình nhỏ của mình, sau khi kết hôn bạn sẽ phải chăm sóc những thành viên khác trong gia đình. Cha mẹ dần dần già đi, những tiểu thiên sứ sẽ lần lượt ra đời.

Nếu bạn vẫn quen với cuộc sống độc thân như xưa, thì cuộc sống cơ bản trong gia đình sẽ không thể đảm bảo, giữa vợ chồng sẽ vì chuyện quy hoạch tài chính mà tiếng bấc ném qua, tiếng chì ném lại. Một gia đình như vậy, sao có thể giàu có và chung sống hài hoà được đây?

Minh Đạo gia huấn" là một tài liệu giáo dục giúp trẻ em hiểu rõ đạo lý làm người, hiếu đễ, trung tín, tôn sư trọng Đạo, từ đó sáng tỏ Đạo (tức quy luật vũ trụ), và có thể "dĩ bất biến ứng vạn biến" (dùng cái bất biến để ứng phó với vạn sự biến đổi), nắm chắc lấy Đạo và Đức để ứng phó với sự đời vạn biến. Ngay cả đối với các bậc phụ huynh thì cuốn sách này cũng rất hữu ích, có thể coi là "Tiểu Bách khoa toàn thư về văn hóa truyền thống và giáo dục trẻ em".
Như vậy "Minh Đạo gia huấn" không phải "Những bài học giáo dục gia đình của Minh Đạo tiên sinh", mà là "Những bài học giáo dục gia đình để làm sáng tỏ Đạo, đạo lý làm người", vì vậy có thể nói là "Dạy con sáng Đạo". Rất nhiều đạo lý được trình bày đơn giản dễ hiểu, dạy con người ứng xử ra sao trong các mối quan hệ thường nhật như trong gia đình, hàng xóm láng giềng, và ngoài xã hội, trong công việc, chức phận... để tạo ra xã hội hài hòa, bình yên, hạnh phúc:
Vua cần kính thần, thần cần trung quân
Cha cần nhân từ, con cần hiếu thuận
Anh cần yêu em, em cần kính anh
Bạn bè cần tín, lớn nhỏ khiêm nhường
Chồng cần hòa ái, vợ thuận theo chồng
Làng xóm thuận hòa, láng giềng nhường nhịn
Chỉ vài câu đơn giản nhưng truyền tải được đạo lý lớn. Ví dụ bài 16 "Phụng dưỡng lễ nghi" đã nói rất rõ chi tiết các tầng thứ và cảnh giới của Đạo Hiếu:
Phụng dưỡng lễ nghi, chẳng kiêng dơ bẩn
Cha mẹ ở nhà, chẳng thể đi xa
Thân thể tóc da, nhận từ cha mẹ
Chẳng dám hủy hoại, là hiếu khởi đầu
Lập thân hành Đạo, nức tiếng đời sau
Cha mẹ vẻ vang, tận cùng chữ Hiếu

Dạy con sáng Đạo: Bài 5 - Người có đạo đức
Người có đạo đức, con cháu thông minh
Người vô đạo đức, con cháu ngu muội
Con trai không dạy, chi bằng nuôi lừa
Con gái không dạy, chi bằng nuôi heo
Ban đầu dạy bảo, phép tắc trước tiên
Không biết hỏi đáp, là kẻ ngu si

Nguyên văn chữ Hán:
有道德者，子孫聰明
無道德者，子孫愚昧
養男不教，不如養驢
養女不教，不如養猪
訓導之初，先守禮法
不知問答，是爲愚癡

Âm Hán Việt:
Hữu đạo đức giả, tử tôn thông minh 

Vô đạo đức giả, tử tôn ngu muội
Dưỡng nam bất giáo, bất như dưỡng lư (1)
Dưỡng nữ bất giáo, bất như dưỡng trư (2)
Huấn đạo chi sơ, tiên thủ lễ pháp
Bất tri vấn đáp, thị vi ngu si

Diễn giải:
Cha mẹ có ảnh hưởng rất lớn đối với việc giáo dục con cái. Cha mẹ đạo đức tốt đẹp ắt sẽ dạy dỗ con cái thông minh. Người mà không có đạo đức thì không cách nào dạy dỗ con tử tế cho nên con cháu ngu muội. Gia đình chính là trường học đầu tiên quan trọng nhất đối với sự trưởng thành của con cái.
(1), (2): Sách giáo dục trẻ em xưa Tăng quảng hiền văn viết rằng: "Nuôi con trai mà không dạy thì như nuôi lừa. Nuôi con gái mà không dạy thì như nuôi lợn". (Nguyên văn: "Dưỡng tử bất giáo như dưỡng lư. Dưỡng nữ bất giáo như dưỡng trư")
Nuôi con trai mà không dạy dỗ thì con không biết đạo lý làm người. Sau này lớn thành người đàn ông có sức lực, mà không có đạo đức thì không bằng con lừa, vì lừa còn có nhiều sức lực hơn.
Nuôi con gái mà không dạy bảo, không biết công dung ngôn hạnh, sau này không thể chăm lo quản lý gia đình, không biết nữ công gia chánh, không có tri thức để dạy bảo con cái nên người... Như thế chẳng phải không bằng nuôi con lợn, vì lợn còn đem lại lợi ích kinh tế hơn.
Thuở ban đầu học tập thì cần học lễ nghi, phép tắc trước tiên, là những nghi thức cơ bản cần có để làm người có văn hoá, biết đối nhân xử thế trong các mối quan hệ xã hội văn minh. Không biết chào hỏi, thưa gửi thì khác chi kẻ ngu si lỗ mãng. Đây cũng chính là ý nghĩa câu "Tiên học lễ, hậu học văn" mà chúng ta thấy ở các trường học hiện nay.

Dạy con sáng Đạo: Bài 6 - Không dạy mà giỏi
Không dạy mà giỏi, chẳng phải Thánh sao?
Dạy rồi mới giỏi, chẳng phải hiền sao?
Dạy vẫn không biết, chẳng phải ngu sao?
Khốn khó rồi biết, chẳng phải trí sao?

Nguyên văn chữ Hán:
不教而善，非聖而何
教而後善，非賢而何
教而不善，非愚而何
困而知之，非智而何

Âm Hán Việt:
Bất giáo nhi thiện, phi thánh nhi hà (1)
Giáo nhi hậu thiện, phi hiền nhi hà (2)
Giáo nhi bất thiện, phi ngu nhi hà (3)
Khốn nhi tri chi, phi trí nhi hà

Diễn giải:
(1), (2), (3): là câu có nguồn gốc từ sách "Tiểu học" của Thiệu Ung, một nhà lý học, dịch học, đạo sĩ đời Bắc Tống, Trung Quốc, nổi tiếng với tác phẩm "Mai hoa dịch số":
Người không được dạy mà trở thành người tài đức, trí huệ thì chính là bậc Thánh nhân.
Người được dạy rồi sau đó trở thành người thiện, người giỏi thì chính là người hiền tài.
Người được dạy rồi mà vẫn không trở thành người thiện, người giỏi thì đúng là kẻ ngu dốt.
Người trong cảnh khốn khó mà giác ngộ chân lý, tức là bậc trí giả.

Dạy con sáng Đạo: Bài 7 - Có ruộng không cày
Có ruộng không cày, kho bồ trống rỗng
Có sách không dạy, con cháu ngu đần
Kho bồ trống rỗng, quanh năm thiếu ăn
Con cháu ngu đần, không tường lễ nghĩa

Chữ Hán:
有田不耕，倉廪空虛
有書不教，子孫頑愚
倉廪空兮，歲時乏食
子孫愚兮，禮義全無

Hán Việt:
Hữu điền bất canh, thương lẫm không hư (1)
Hữu thư bất giáo, tử tôn ngoan ngu (2)
Thương lẫm không hề, tuế thì phạp thực (3)
Tử tôn ngu hề, lễ nghĩa toàn vô (4)

Diễn giải:
Các câu trên (1, 2, 3, 4) có nguồn gốc từ sách giáo dục trẻ em xưa "Tăng quảng hiền văn":
Biếng nhác, có ruộng mà không cày cấy thì không có lương thực dự trữ, kho bồ trống rỗng, đương nhiên lâm vào tình cảm đói kém, thiếu ăn.
Có sách mà không dạy thì con cháu ngu dốt, không biết lễ nghĩa. người không học hành thì không biết đạo lý làm người, không có tri thức..
Con cháu là tương lai của gia đình, gia tộc. Con cháu lười lao động thì tương lai nghèo đói.
Con cháu lười học hành thì ngu dốt, không biết lễ nghi, không hiểu đạo lý, cả cuộc đời vô dụng, gia đình, dòng tộc suy bại.
Câu chuyện tham khảo:

Gia Cát Lượng là bậc kỳ tài sống vào thời Tam Quốc, được Lưu Bị đích thân “tam cố mao lư” ( ba lần đến nhà tranh) cung kính mời phò tá. Ông xuất sơn trợ giúp Lưu Bị, thúc đẩy liên minh Tôn Quyền – Lưu Bị đại phá quân Tào trong trận Xích Bích, đặt nền móng cho thế chân vạc Tam Quốc.
Cuộc đời Gia Cát Lượng là những câu chuyện truyền kỳ. Ông cũng là mẫu người tiêu biểu của văn hóa truyền thống “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”, cả đời “cúc cung tận tụy, đến chết mới thôi”. Lưu Bị trước khi chết đã giao Hậu chủ Lưu Thiền phó thác cho Gia Cát Lượng, thế là việc triều chính, quân sự lớn nhỏ của nhà Thục Hán đều do Gia Cát Lượng xử lý. Tuy là chức quan thừa tướng đứng đầu triều đình, nhưng ông sống vô cùng thanh bạch và liêm khiết. Việc triều chính, việc quân sự ngổn ngang, quanh năm rong ruổi chốn sa trường, ông vẫn chú ý đến giáo dục con. Gia Cát Lượng là mẫu mực của bậc "trung thần" và là người cha nhân từ.
“Tam Quốc chí” có viết, Gia Cát Lượng lúc còn sống đã dâng biểu tấu lên Hậu chủ Lưu Thiền rằng:
“Hạ thần Gia Cát Lượng, trước tiên xin khởi bẩm Hậu chủ rằng:
Nhà hạ thần ở Thành Đô có 800 cây dâu, 15 mẫu ruộng bạc màu, đủ ăn mặc cho anh em, con cháu. Còn hạ thần làm quan ở ngoài, không có thu nhập nào khác, việc ăn mặc của bản thân hạ thần đều theo chế độ cung cấp, ngoài lương ra, không có thu nhập nào khác, không có mưu sinh khác. Đến khi hạ thần chết, vẫn sẽ đảm bảo ở nhà không có lụa dư, ở ngoài không có tài sản, không để phụ lòng bệ hạ.
Khi Gia Cát Lượng chết, quả đúng như những gì ông đã nói”.
Tuy luôn luôn chinh chiến xa nhà nhưng Gia Cát Lượng vẫn rất chú ý giáo dục con cái, ông viết cho con trai một bức thư, chỉ 86 chữ nhưng lại là lời khuyên súc tích cụ thể để học làm người.
Thư Gia Cát Lượng gửi con trai như sau:
Có câu nói: “Trí tuệ chân chính có thể siêu vượt thời không, mãi mãi vẫn mới”. Đọc xong bức thư này, thấy lời nói đó thật chí lý.

Dạy con sáng Đạo: Bài 8 - Người mà không học
Người mà không học, tối như đi đêm
Nghe thơ như điếc, nhìn chữ như mù
Nhỏ mà chăm học, lớn để thực hành
Chính tâm tu thân, tề gia trị quốc

Nguyên văn chữ Hán:
凡人不學， 冥如夜行
聽書如聳，望字如盲
幼而勤學，長則施行
正心修身，齊家治國

Âm Hán Việt:
Phàm nhân bất học, minh như dạ hành
Thính thư như tủng, vọng tự như manh
Ấu nhi cần học, trưởng tắc thi hành (1)
Chính tâm tu thân, tề gia trị quốc (2)

Diễn giải:
Người mà không học thì ngu dốt, đầu óc tối tăm như đi trong đêm.
Nghe người ta đọc sách mà như là điếc vì không hiểu đạo lý trong đó.
Nhìn thấy chữ mà như là mù vì không biết ý nghĩa nội hàm văn tự biểu đạt.
(1) Sách giáo dục trẻ em xưa Tam tự kinh viết rằng: "Trẻ thì học, lớn thực hành". (Nguyên văn: "Ấu nhi học, tráng nhi hành"). Tuổi nhỏ nỗ lực học tập, không ngừng trau dồi bản thân, tu dưỡng phẩm đức và tích lũy tri thức, thì khi trưởng thành mới có đủ năng lực đem sở học ra sử dụng, phụng sự quốc gia, tạo phúc lợi cho người dân.
Chính tâm tức là quy chính cái tâm mình, làm tâm mình suy nghĩ ngay chính, hành động ngay thẳng, chính trực.
Tu thân là luôn nghiêm khắc nhận rõ sai sót của mình để sửa chữa, hoàn thiện bản thân.
Tề gia tức là làm cho gia đình, gia tộc mình tốt đẹp, tề chỉnh, có nề nếp, gia phong.
Trị quốc nghĩa là lo toan việc nước, điều hành đất nước cho có kỷ cương, phép tắc, dân được yên ấm, thái bình.
(2) Văn hóa truyền thống Á Đông cho rằng, trước phải “tu thân” thì mới có thể “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”.
"Chính tâm tu thân, tề gia trị quốc" có nguồn gốc từ kinh điển Nho gia. Trong sách Đại học, Khổng Tử nói rằng: “Thời cổ đại, phàm những thánh nhân muốn phát huy tính thiện của con người đến khắp thiên hạ (bình thiên hạ), trước phải lãnh đạo tốt nước mình, bang mình (trị quốc). Muốn lãnh đạo tốt nước mình, bang mình, trước hết cần chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc mình (tề gia). Muốn chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc mình, trước hết phải làm cho tâm tư của mình ngay thẳng (chính tâm), đoan chính".

Dạy con sáng đạo: Bài 9 - Trò tu trong nhà
Trò tu trong nhà, từ làng đến nước
Khoa bảng quan tước, đọc sách mà nên
Nghèo mà chăm học, có thể lập thân
Giàu mà chăm học, lại càng vinh hiển
Nguyên văn chữ Hán:
士修於家，自鄉而國
科目朝爵，有讀書人
貧而勤學，可以立身
富而勤學，益榮其名

Âm Hán Việt:
Sỹ tu ư gia, tự hương nhi quốc
Khoa mục triều tước, hữu độc thư nhân
Bần nhi cần học, khả dĩ lập thân (1)
Phú nhi cần học, ích vinh kỳ danh (2)

Diễn giải:
Là học trò, người trí thức thì trước tiên cần tu dưỡng bản thân, trau dồi rèn rũa phép tắc, lễ nghĩa trong các mối quan hệ từ gia đình, dòng tộc, làng xóm, rộng hơn nữa là một công dân với trách nhiệm nghĩa vụ với đất nước. Từ yêu gia đình, người thân mà mở rộng tấm lòng ra đến yêu khắp thiên hạ.
Người vinh hoa, hiển đạt là nhờ vào học hành, dùi mài sách vở, trau dồi tri thức mà thành.
Nếu nghèo khó mà chăm chỉ học hành thì cũng có ngày lập nên công danh sự nghiệp.
Người giàu có mà chăm chỉ học hành thì càng hiển đạt và danh tiếng vang xa.

Nước càng nhạt lại càng trong suốt, người càng bình thản cuộc sống lại càng an nhiên. Rượu có vị nồng, trà có vị thơm nhưng đến một ngày bạn sẽ nhận ra chỉ nước nhạt mới là nước có thể dùng cả đời!
Con người sống trên đời, cơ hội chẳng ai giống ai, nhân duyên mỗi bên mỗi khác, thuận buồm xuôi gió cũng được, trầm bổng lên xuống cũng hay, ta vẫn bình thản như bao ngày thường, đều là vận mệnh của bản thân ta.

Những người đã từng đi ngang qua đời ta, những người mà ta vô tình chạm mặt, những người mà ta gặp để rồi biệt ly, thì hết thảy đều là duy nhất trong đời. Rơi vào tình huống nào, đều không nên chê trách thói đời, không buông bỏ ranh giới cuối cùng, cũng không cần đố kỵ oán hận người khác.

Không tham, dục niệm sẽ ít; không sân, lòng ta bình thản; không cầu, tâm thường biết đủ. Gặp được nhau hãy biết trân quý, đừng đợi đến lúc đánh mất rồi mới biết luyến tiếc một đời.

Xem nhẹ được và mất, bình thản trước phồn hoa

Trăm năm không ngắn, cũng không dài. Vinh nhục thị phi trong đời vốn chẳng phải là điều quan trọng lắm. Sống khờ khạo một chút, phóng khoáng một chút cũng đâu mất gì, phải không?

Ung dung, điềm đạm thì sống lâu. Hối hả, vội vàng thì thân tâm mỏi mệt, lòng sinh oán khí, tâm ý hóa thành tro, quả là một chuyện không ai muốn.

Thời nay, người người lao mình vào vòng xoáy kim tiền, tranh đấu chỉ vì chút lợi ích, nhọc thân tốn sức mong thu về được càng nhiều tiền của càng tốt rốt cuộc cũng chỉ là mong có một cuộc sống đủ đầy, hạnh phúc hơn.


Tuổi trẻ khí lực hăng hái, sôi nổi tráng kiện thì chỉ mong sao kiếm được nhiều tiền. Đến khi về già, tiền bạc rủng rỉnh lại chỉ ước sao có sức khỏe và thời gian thanh xuân. Con người cứ sống trong cái nghịch lý như vậy đó.
Người thanh thản thì lúc nào cũng nuôi dưỡng một tâm hồn bay bổng, tự tại, trái tim thỏa sức thổn thức với những niềm vui của cõi đời. Đồng thời, hãy quên đi tất cả vui buồn chốn trần gian, cõi tục. Hãy bước qua hết thảy mâu thuẫn, trái ngang. Hãy nhẹ nhàng xả bỏ hết thảy những niềm ân oán như phủi bụi trên bàn tay.

Và rồi bạn sẽ nhận ra cả một đời này không phải dành để oán hận một người không đáng, buồn đau những chuyện của ngày hôm qua. Hãy sống đơn giản, thanh thản, ông Trời sẽ có an bài tốt nhất.

Có thể buông bỏ mới có thể nắm giữ

Đời người có thể buông bỏ mới có thể nắm giữ, có xả mới có đắc, được hay mất trong lòng ta tự biết. Chỉ một câu nói giản đơn, nhưng đã bao hàm biết bao trí huệ và đạo lý xử thế trong đời.

Bởi vì, người rộng lượng mới hiểu được siêu thoát, người chân thành mới biết được hiến dâng, người hạnh phúc mới hiểu được buông bỏ, người trí huệ mới hiểu rõ được và mất.

Đời người, cùng lúc tìm kiếm được cũng là lúc luôn phải phó xuất; nếu có thể nhận thức được và mất một cách chính xác, con người sẽ hiểu rõ “được – mất” là song hành, cũng là lẽ tất nhiên. Do đó, mất đi cũng đừng quá đau khổ, chỉ cần tìm về bản thân mà làm chủ chính mình trong sự mất mát đó.

Hạnh phúc của đời người, một nửa nên tranh, một nửa nên thuận

“Tranh” không phải là tranh chấp với người khác, mà là với khổ đau. Không hạnh phúc nào có được dễ như trở bàn tay, mà phải cố gắng phấn đấu, nỗ lực hết mình, mới có thể từng bước từng bước đến gần hơn tới bến bờ hạnh phúc. “Thuận” không phải là gặp sao hay vậy, mà là biết dừng lại đúng lúc mà an vui sau này.

Bởi sự hạn chế của năng lực và điều kiện, rất nhiều người và sự việc chỉ có thể thích ứng trong một tình cảnh, tùy duyên mà dừng lại. Không tranh với người, vậy nên đời người ít tiếc nuối; lòng luôn thuận theo, bởi biết đủ nên thường an vui.

Nước càng nhạt thì càng trong suốt; người càng bình thản thì càng vui vẻ an nhiên

Tâm thiện thì gương mặt dịu hiền, tâm từ thì dáng vẻ nhu hòa. Nước càng nhạt thì càng trong suốt; con người càng bình thản thì càng vui vẻ, an nhiên. Bình thản, khiến con người ta giản đơn; giản đơn, khiến người ta vui vẻ.

Tâm thiện, tự nhiên xinh đẹp; tâm thẳng, tự nhiên chân thành; tâm từ, tự nhiên nhu hòa; tâm tịnh, tự nhiên trang nghiêm. Lẳng lặng mà cảm ngộ, phủi đi bụi trần của năm tháng, lấy một trái tim không vướng bụi trần mà trở về với nguồn gốc ban sơ, dùng một trái tim cảm ân đối đãi với hết thảy của cuộc đời.

Hiểu được từ bỏ sẽ đạt đến vẻ đẹp của sự trưởng thành. Nhìn rõ một người hà tất phải vạch trần; chán ghét một người hà tất phải trở mặt. Còn sống, thì sẽ luôn có người bạn thấy không vừa mắt, cũng như không phải tất cả mọi người đều thấy bạn thuận mắt.

Sự trưởng thành của người ta không phải ở tuổi tác, mà là hiểu rõ lẽ được-mất, biết được buông bỏ, học cách viên dung, hóa giải mâu thuẫn. Có những nỗi khổ tâm không nói hết được, không phải trong lòng vô cảm, mà là biết rằng dù nói hay không cũng đều như nhau. Những vết thương kia, không phải ta không để tâm, mà bởi ta đã biết cách chữa lành nó thế nào…

3 thứ nhất định phải có trong đời

Ở đời có thể không có nhà lầu xe hơi, bạc vàng một núi nhưng nhất định phải sở hữu mấy thứ này:


1. Một người tri kỷ
2. Một ấm trà ngon
3. Một sự thanh thản

Người tri kỷ khó tìm, cơ hồ vạn năm kết duyên cũng chỉ là để một kiếp được kề vai bên nhau. Người ta nói, kiếp trước có ngoái đầu nhìn nhau thì kiếp này mới có thể gặp gỡ. Ôi, người tri kỷ kết giao đạm bạc như nước mà cũng thanh tao như nước vậy!

Cuối cùng là sự thanh thản. Ngày tháng thoi đưa, đời người ngoảnh lại cũng chỉ thấy bộn bề bể dâu, bao nỗi nhọc nhằn, oan trái.

Thanh thản chính là thứ khó kiếm nhất trong đời. Người thanh thản thì tâm rộng mở. Tâm rộng mở thì cõi lòng tràn ngập độ lượng, dung chứa được cả đất trời, thản đãng, chẳng gợn bụi trần ai.

Người giàu chưa chắc đã thanh thản, kẻ thông minh không hẳn được hưởng phúc dài lâu. Ở đời, đôi khi hãy làm một kẻ ngốc chịu thiệt thòi.

Ngốc một chút có sao, chịu thiệt về mình một chút có sao? Miễn vẫn là ung dung, khoan khoái hưởng thái bình, miễn vẫn là giữ được cái gốc thiện lương, thì trăm năm này chính là chẳng phí hoài vậy.

Sưu tầm

Nước chảy cuối dòng thành thác nước, người đến cùng đường người hồi sinh. Sống như nước là cả một nghệ thuật không phải ai cũng đạt được.
Lão Tử nói: “Cái thiện cao nhất như nước. Nước thiện, lợi cho vạn vật mà không tranh, ở chỗ mọi người đều không thích, nên gần với Đạo. Tìm chỗ đứng như nước, thuận theo tự nhiên. Giữ tâm như vực sâu, tĩnh lặng sâu sắc.
Cư xử với người như nước, nhân từ hòa ái. Lời nói như nước, chân thành thủ tín. Xử lý chính sự trong sạch như nước, thịnh trị thái bình. Xử sự như nước, dung hợp phát huy hết thảy. Hành động như nước, tùy thời mà đầy hay cạn. Không tranh với ai, nên không ai oán trách”.
Làm người cũng như nước vậy, nước mềm mại, thuận theo vật mà biến đổi hình dáng. Ở trong biển nước có hình của biển, ở trong sông nước có hình của sông, ở trong chén nước có hình của chén, ở trong bình nước có hình của bình.
Cái thiện cao nhất như nước, theo cái thiện tự nhiên như nước chảy, đời người như nước, tùy duyên mà yên định.
Làm người như nước, có thể thích ứng bất cứ hoàn cảnh nào, cũng giống như nước, có thể bao dung vạn vật, bản thân lại vô cùng thuần tĩnh.
Học được cách sống như nước sẽ khiến bản thân luôn an vui, hạnh phúc

Không tranh giành

Lão Tử nói: “Thượng thiện nhược thủy, thủy thiện lợi vạn vật, phù duy bất tranh, cố vô vưu” (Nước là tốt nhất, nước đem lại lợi ích cho muôn vật mà lại không tranh giành).
Đặc tính của nước là tồn tại vì vạn vật, không tranh giành cao thấp, cũng không tự cho mình là hiểu biết, lại không khoe khoang bản thân. Bởi vì không tranh giành nên nó không có oán hận âu lo.


Đại đạo rộng lớn như mặt nước không chỗ nào không chảy đến, vạn vật đều dựa vào nó mà tồn tại, sinh trưởng, tuy nhiên, nước lại không hề chối từ trách nhiệm, đem mình kính dâng cho tự nhiên mà không đòi hỏi bất cứ sự đền đáp nào.
Hạ mình ở chỗ thấp
Hạ mình ở chỗ thấp là có thể cùng một chỗ với quảng đại quần chúng, hấp thụ thêm nhiều dinh dưỡng để làm phong phú bản thân. Cổ nhân nói: “Thiện dụng nhân giả vi chi hạ”, tức là khéo dùng người thì cần hạ mình ở dưới người.

Mềm mại

“Thiên hạ không có gì mềm mại bằng nước, mà cũng không có gì có sức công phá hơn được nước”,bởi vì mềm mỏng là thể hiện của sức mạnh sinh mệnh. Trong sách “Bão phác tử” phần ngoại thiên của tác giả Cát Hồng đã nói “Kim dĩ cương chiết, thủy dĩ nhu toàn”, có ý rằng kim loại vì cứng mà gãy, nước nhờ mềm mại mà vẹn toàn.

Vị tha

Nước được xưng là có lòng bao dung vĩ đại, bất luận là ân oán, đúng sai, vô luận là giọt nước ở sông lớn hay dòng suối nhỏ, đều có thể giống như Lâm Tắc Từ (tướng nhà Thanh) đã nói: “Hải nạp bách xuyên, hữu dung nãi đại, bích lập thiên nhận, vô dục tắc cương“ (ý nói biển lớn dung nạp trăm nghìn dòng sông, tấm lòng bao dung mới có thể trở nên vĩ đại, vách núi nghìn trượng sừng sững, không mang dục vọng thì có thể giữ mình cương trực).
Nó không cố chấp, không cao ngạo tự cao tự đại. Nước có thể lật thuyền mà cũng có thể nâng thuyền, nước có trăm điều thiện mà không một điều dối lừa, nước thật quá hữu dụng!

Người Do Thái luôn được gắn với phẩm chất về trí tuệ và chất xám. Họ thành công trong nhiều lĩnh vực, hơn 17% những nhà hoa học hàng đầu là người Do Thái trong khi dân tộc này chỉ chiếm 1% dân số loài người.
Có 1/3 triệu phú Mỹ và 20% giáo sư tại các trường đại học hàng đầu của Mỹ là người Do Thái. Không còn nghi ngờ gì  nữa, Do Thái có lẽ là dân tộc giàu có nhất trên thế giới nếu tính về tài năng. Những cái tên sau nói lên những thành công vĩ đại mà dân tộc nhỏ bé này đạt được: Albert Einstein, Sigmund Freud, Karl Marx, thậm chí chúa Jesus cũng là người Do Thái...
Tại sao một dân tộc thiểu số như người Do Thái lại thành công nhiều hơn, chiếm tỷ lệ nhiều hơn trong số 1% dân số giàu nhất thế giới? Chúng ta có thể học hỏi bài học gì từ dân tộc này?
Hãy thử tìm hiểu những kỹ năng và phương pháp độc đáo, cơ bản mà người Do Thái sử dụng để phát triển trí tuệ.
1. Nguyên tắc của trí tưởng tượng:
Đối với người Do Thái, sử dụng trí tưởng tượng là một việc mang tính bản năng. Đó là yêu cầu cơ bản và thiết yếu nhất trong việc phát triển trí tuệ. Thực tế chứng minh rằng trí tưởng tượng còn mạnh hơn cả thực tại. Nhà nước Israel là một sáng kiến không tưởng thành quả của trí tưởng tượng mạnh mẽ. Một đất nước cằn cỗi, không nước, không tài nguyên thiên nhiên nhưng bằng trí tưởng tượng họ đã tìm cách tồn tại và đã phát triển vượt bậc trên mọi lĩnh vực. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào trí tưởng tượng có thể vượt qua thực tại tồi tệ nhất.
Ý tưởng cơ bản của người Do Thái là: Hãy đặt ra những mục tiêu phi thực tế đến không tưởng, và sau đó hãy suy nghĩ một cách thực tế về việc bạn có thể đạt được những điều đó bằng cách nào, bới vì không có gì là không thể cả.
Nguyên tắc của trí tưởng tượng mang ý nghĩa tiên tri - Nhận thức điều bất khả thi bằng những phương thức khả thi.
2. Khả năng thích ứng với hoàn cảnh, mức độ tiếp thu cái mới cao nhưng đừng bao giờ cảm thấy hài lòng, thỏa mãn hay đạt đến độ thoải mái:
Luôn thay đổi và tìm kiếm điều mới mẻ. Khi một người ở một nơi quá lâu sẽ tạo cho mình một hàng rào nhận thức. Anh ta không có đủ sự khích lệ bởi vì anh ta đã biết mọi thứ, chẳng còn gì mới mẻ nữa nên giác quan bị cùn đi. Khi thay đổi địa điểm mới, môi trường mới những tác nhân kích thích luôn thay đổi mài giũa giác quan, tăng cường khả năng tiếp thu và thúc đẩy sự sáng tạo tất cả những thứ này giúp ta đối mặt với hoàn cảnh mới. Ví dụ, khi ta quay trở về nhà sau khi đã ở nước ngoài một thời gian ta cảm thấy từng trải hơn, có thêm nhiều kinh nghiệm sống, thấy được những
điều mới mẻ, thông minh và khéo léo hơn.
3. Luôn học hỏi và không bao giờ được coi bất cứ điều gì là chuyện hiển nhiên:
Nguyên lý cơ bản của trí thông minh Do Thái là sự quan tâm cho học hành và giáo dục. Ai cũng có khao khát cơ bản là được hiểu biết nhưng không phải lúc nào cũng có điều kiện. Người Do Thái thì khác. Một người có thể sống mà không có vật chất nhưng không thể sống trong sự ngu dốt.
Trong suốt lịch sử, người Do Thái luôn sống ở những nơi tồi tàn. Một cậu bé có thể không có nổi một miếng thịt nhưng không thể không có sách vở. Bố mẹ cậu bé có thể chẳng kiếm được đồng nào khi làm giáo viên bán thời gian nhưng đổi lại, họ sẽ nhận được những điều quý giá hơn-sự kính trọng và danh dự. Đề cao việc học hành là một giá trị rất cao đối với người Do Thái. Tương lai của một đất nước dựa vào giáo dục. Người Do Thái sử dụng cái đầu, sau đó mới đến chân tay. Phát triển trí óc luôn đi trước phát triển thân thể.
Đạo Do Thái có một nguyên tắc là không bao giờ được coi bất cứ điều gì là chuyện đương nhiên. Luôn đặt câu hỏi và không phải mù quáng chấp nhận tất cả những điều được truyền đạt. Cần phải kiểm tra tất cả, nghiên cứu và đưa ra câu hỏi. Học tập không phải là học thuộc như vẹt những điều về quá khứ mà phải là lời mời gọi thảo luận về tương lai.
4. Tìm nguồn cảm hứng và nâng cấp sự sáng tạo:
Cảm hứng sinh ra sự tự tin. Nó đánh thức niềm tin và sức mạnh trong ta mà ta không hề nhận ra là mình có. Nó giúp ta phát huy tốt nhất khả năng của mình. Có thể nói cảm hứng chính là nút khởi động, nguồn năng lượng cho ta. Chính cảm hứng đó cũng là thứ giúp tăng tốc những khả năng của ta.
Vì vậy, hãy tìm cho ta một người truyền cảm hứng.
Kinh nghiệm là người thầy tốt nhất. Không ai khôn ngoan hơn một người rút ra được bài học từ những kinh nghiệm. Nếu luôn học hỏi từ thành công và thất bại của chính mình sẽ mất rất nhiều thời gian. Hãy học những bài học thành công của người khác. Đây là cách đẩy nhanh quá trình học hỏi. Nếu ta có thể học được cái mà người khác phải mất hành năm mới có được. Chỉ cần xây dựng lại những thành công của người khác mà không cần đầu tư thời gian như trước đó họ đã làm. Tất cả những gì ta cần làm là học hỏi những việc làm tương tự và thực hiện đúng theo cách đó. Trí tuệ là tài sản vĩ đại nhất của một con người và khả năng dành được tài sản này hoàn toàn nằm trong khả năng của ta, ở bất cứ nơi đâu và bất cứ từ người nào. Học hỏi bất cứ ai có thể có ích cho ta một điều cực kỳ đáng giá.
5. Luôn luôn ghi nhớ và không bao giờ lãng quên:
Chúng ta luôn nhớ những điều chúng ta thực sự cần nhớ. Người Do Thái là dân tộc duy nhất trên thế giới được ban cho một điều răn mà họ có trách nhiệm phải ghi nhớ trong Kinh Thánh của họ. Từ "nhớ" xuất hiện nhiều lần trong Kinh Thánh và động lực ghi nhớ là mệnh lệnh trực tiếp từ Chúa. Động cơ phát triển trí nhớ của người Do Thái là: Chúng ta (người Do Thái) có trách nhiệm dạy Kinh Thánh cho con cháu mình để chúng có thể biết được về những nguyên tắc và những câu chuyện về tổ tiên, để chúng đi đúng con đường mà tổ tiên và ta đã đi...và chúng không thể nói rằng mình không biết." Tương lai của người Do Thái có nền tảng là quá khứ, một quá khứ mà người Do Thái có nghĩa vụ truyền lại và tiếp tục.
Ghi nhớ mọi thứ là để sống còn. Cuộc sống dựa trên trí nhớ. Ghi nhớ và lưu trử thông tin trong đầu thay vì trên tờ giấy hoặc máy tính. Hãy trông cậy và tin tưởng vào trí nhớ. Hãy lấy động cơ là những điều bạn muốn ghi nhớ.

Con người là loài duy nhất trên trái đất có đời sống tâm linh, giúp chúng ta không bị lệ thuộc hoàn cảnh, mà ngược lại, chính chúng ta tạo cho hoàn cảnh ý nghĩa của nó và tự xác định cho mình cảm nghĩ về bản thân cũng như lề lối ứng xử trong tương lai. Một trong những khả năng khiến chúng ta trở thành một tạo vật đặc biệt, đó là khả năng thích ứng, biến đổi. Chỉ có loài người có khả năng biến đổi những liên tưởng của mình, để biến đau khổ thành niềm vui hoặc ngược lại. Không phải chính thực tại thúc đẩy chúng ta mà là nhận thức của chúng ta về thực tại. Nhiều người chỉ tìm cách tránh khổ đau và tìm thỏa mãn tức thời và vì thế tạo đau khổ lâu dài cho bản thân mình. Hãy lấy một ví dụ: Một người nào đó muốn quên đi thất bại của mình, quên buồn sầu của hoàn cảnh họ bằng cách sử dụng ma túy hoặc rượu bia quá mức như thế nhất thời họ chỉ thỏa mãn phút chốc, còn về lâu dài họ phải chịu đau khổ về thể chất, sức lực và tiền bạc. Phật dạy: Phàm những vật có hình tướng đều là hư vọng. Tất cả vận vật trong vũ trụ đều là hư ảo, không chân thật. Khoa học ngày nay phát triển đã chứng minh rõ ràng những gì Phật nói. Tất cả vạn vật đều do nhiều yếu tố phân tử, nguyên tử và điện tử kết hợp mà thành, vì vậy tất cả sự vật đều tạm bợ, huyễn tưởng, nó tồn tại rất ngắn, không thật, không tồn tại mãi mãi, chỉ như sương bay hay như điện chớp. Vạn vật biến chuyển không ngừng, liên tục đổi thay, trong sinh có diệt và trong diệt có sinh. Trong sự biến chuyển đó chúng ta không có gì có thể nắm giữ được, không có gì là ta hay của ta. Phải có nhận thức như thế mới buông xã được phiền não. Tất cả đều tùy duyên, tùy duyên thì được tự tại, không phiền não và đạt được hạnh phúc và an vui.

Con trai của ta: Ta viết "bản ghi nhớ" này dựa trên 3 nguyên tắc.

- Đời người phúc họa vô thường, chẳng ai có thể biết bản thân có thể sống được bao lâu, có một số việc nên nói sớm ra sẽ tốt hơn.
- Ta là cha của con, nếu ta không nói với con, sẽ chẳng có người nào khác nói với con.
- Những ghi chép trong bản ghi nhớ này, đều là những kinh nghiệm mà ta đã phải trải qua thất bại đau khổ mới có được. Nó có thể giúp con trưởng thành không cần phải mất quá nhiều thời gian để đi đường vòng.

Dưới đây là những điều mà sống trên đời, con phải nhớ cho thật kỹ:


1. Những người không tốt với con, đừng để ý quá nhiều đến người ta. Trong suốt cuộc đời con, không có ai có nghĩa vụ phải tốt với con, trừ ta và mẹ con. Với những người đối xử tốt với con, nhất định phải trân trọng, cảm ơn.

2. Không ai là không thể thay thế, không có thứ gì là bắt buộc phải có trong tay. Nhìn thấu điều này, sau này cho dù con có mất đi tất cả những thứ con yêu thích trên thế gian, con cũng sẽ hiểu rằng, chuyện đó chẳng có gì to tát!

3. Sinh mệnh rất ngắn ngủi. Hôm nay có thể con vẫn đang lãng phí sinh mệnh nhưng ngày mai, con có thể đã thấy thứ trân quý đó rời xa con.

Vì thế, càng sớm trân trọng sinh mệnh của mình, con sẽ được hưởng thụ những ngày tháng sống trên đời càng nhiều. So với kỳ vọng được sống lâu, sống thọ, thà rằng con hãy sớm hưởng thụ một cuộc sống thực sự trọn vẹn.

4. Tình yêu chỉ là một dạng cảm giác và cảm giác này, theo thời gian, tâm trạng sẽ thay đổi. Nếu người mà con cho là mình yêu nhất rời xa con, hãy nhẫn nại chờ đợi một chút, để trái tim dần dần lắng xuống, thời gian sẽ làm vơi nỗi đau trong lòng con.

Đừng quá vấn vương đến cái đẹp của ái tình, cũng đừng làm quá những đau khổ khi thất tình.
5. Mặc dù nhiều người không được học hành nhiều song vẫn thành công nhưng điều đó không có nghĩa là con không cần dụng công học hành mà cũng có thể thành công.

Những kiến thức con học được chính là thứ vũ khí mà con có. Con người có thể tay trắng lập nghiệp nhưng không thể không có vũ khí mà lập nghiệp, nhớ cho kỹ!

6. Ta đã mua xổ số trong suốt 26 năm nhưng đến giải 3 cũng chưa bao giờ trúng. Điều này chứng minh một điều rằng, con người muốn thành công, nhất định phải cần đến sự nỗ lực hết mình. Trên đời này không có gì là miễn phí.

7. Ta không yêu cầu con phải phụng dưỡng, nuôi ta nửa đời còn lại. Đồng nghĩa với việc đó, ta cũng không nuôi con nửa đời còn lại.


Khi con trưởng thành đến mức có thể tự lập, trách nhiệm của ta đã kết thúc. Từ nay về sau cho dù là con ngồi xe buýt hay ngồi trên xe Mercedes, ăn sơn hào hải vị hay cơm canh đạm bạc, con đều phải tự lo liệu.

8. Con có thể yêu cầu bản thân phải giữ chữ tín nhưng không thể yêu cầu người khác phải giữ chữ tín. Con có thể yêu cầu bản thân phải đối tốt với người khác nhưng con không thể kỳ vọng người ta tốt với con.

Con đối xử với người khác thế nào không có nghĩa là người ta sẽ đối xử lại với con như vậy. Nếu con không nhìn thấu điểm này, nó sẽ chỉ đem đến cho con những phiền não không cần thiết.

9. Người thân là duyên phận chỉ có 1 lần. Bất luận kiếp này ta và con được ở cạnh nhau bao lâu, con nhất định phải trân trọng thời khắc chúng ta bên nhau. Kiếp sau, cho dù chúng ta có yêu mến nhau hay không, chưa chắc chúng ta đã có thể gặp lại.

Danny Kaye từng cho rằng: "Cuộc sống là một khung vải rộng và bạn nên vẽ vào đó tất cả những sắc màu trong khả năng của mình" Quả thật, bạn chính là người họa sĩ quyết định nội dung cũng như sắc màu trong bức tranh cuộc sống của mình. Bức tranh đó trở nên như thế nào, tươi sáng hay u tối, là tùy thuộc vào chính bạn.

Bạn có thể xoay chuyển cuộc đời theo cách mà bạn mong muốn. Nếu ví cuộc đời bạn như một doanh nghiệp thì all "cổ phiếu" của "doanh nghiệp" ấy đều thuộc về bạn. Bạn chính là tổng giám đốc của doanh nghiệp ấy. Không gì có thể ngăn cản được bước tiến của bạn nếu khao khát thành công của bạn thật sự mạnh mẽ. Khó khăn hay thất bại chỉ là những trở ngại mà cuộc sống muốn thử thách ý chí và lòng kiên trì của bạn mà thôi. Do đó đừng để tâm đến những lời chỉ trích cay độc hay xét đoán chủ quan của những người xung quanh. Gia trị của bạn được đo bằng những hành động hữu ích mà bạn đã làm được cho chính mình, cho cuộc sống. Hôm nay là kết quả bạn được thực hiện theo kế hoạch của ngày hôm qua, và ngày mai sẽ bắt đầu từ ngày hôm nay. Sống hết mình cho hiện tại để không phải hối tiếc vì những gì bạn đã trải qua hoặc lãng phí. Với hi sinh, lòng kiên trì, quyết tâm nỗ lực không mệt mỏi và tính tự chủ của mình, nhất định bạn sẽ thành công.

Bạn là người làm chủ số phận của mình.
Không gì là không thể!

Sáu năm rồi mới viết được bài thơ
Tặng con gái đầu lòng yêu dấu
Con ở đây
Mà sao ba luôn nhớ
Từng ánh mắt, nụ cười của con.
Con sinh ra khi đất trời vào thu
Con đường nắng tràn đầy hoa cỏ mới
Con mở mắt trong vòng tay bà ngoại
Và trong chút thẫn thờ của ba.
Ba lặng đi, ba không dám bế con
Vì con gái của ba nhỏ quá
Đôi mắt con là một trời hoa lá
Tặng cho ba niềm hạnh phúc tuyệt vời.

Trong mọi người đều có một con quỷ đang say ngủ, người tốt là người sẽ không đánh thức con quỷ, trong bản thân anh ta hay trong người khác.
(Mary Renault)

Mênh mông quá khoảng trống này ai lấp
Khi thanh âm cũng bất lực như lời
(Khúc mùa thu – Hồng Thanh Quang)

Tôi biết chuyện của cô một cách tình cờ. Mẹ cô là bạn thân của dì tôi, vẫn còn thảng thốt khi kể lại chuyện cô con gái 19 tuổi vừa được cứu sống sau khi cắt cổ tay tự tử vì thất tình. Mối tình kéo dài từ năm lớp mười cho đến khi cô vào đại học. Trước khi đi du học, bạn trai cô hứa hẹn rất nhiều, kể cả chuyện sẽ kiếm học bổng để đưa cô theo… Nhưng chưa đầy một năm, anh đã công khai sống chung với một cô gái khác bên xứ người, và đề nghị chia tay cô qua email.
Mẹ cô tìm cách an ủi: “Nó như vậy là không xứng với con, đừng tiếc làm gì”. Cô chỉ cười lớn: “Có gì đâu! Ba đồng một mớ đàn ông mà mẹ, con không quan tâm đến ảnh nữa”. Vậy nên bà cứ đinh ninh là cô đã nguôi ngoai rồi. Ai ngờ cô “nói một đằng nghĩ một nẻo”, lòng vẫn ấp ủ thương nhớ, căm hận, đến nỗi cắt cổ tay. May mà gia đình đưa đến bệnh viện kịp thời.
Mẹ cô chảy nước mắt khi tâm sự. “Tính nó là vậy, có gì buồn thường không nói ra, chỉ giấu trong lòng, còn mặt ngoài cứ cười hơ hớ. Lúc nó nhỏ tui luôn nhớ đến điều đó, mà sao bây giờ nó lớn tui lại quên. Nó nói “có gì đâu” là tui cho qua liền. Cái nhạy cảm của người làm mẹ như tui để đâu rồi không biết nữa”
Đó là một lời tự trách. Nhưng tôi nghe như một câu hỏi vậy.
Các nhà khoa học đã chứng minh rằng những đứa trẻ sơ sinh có thể cảm nhận được những cảm xúc của người khác. Hẳn nhiên, trước tiên là cảm xúc của mẹ chúng. Nếu người mẹ vui sướng hạnh phúc, đứa trẻ sẽ tỏ vẻ mãn nguyện, ngủ ngoan, hay cười. Nhưng nếu người mẹ lo lắng, buồn phiền, đau khổ hoặc không muốn có con thì đứa trẻ sẽ phản ứng theo cách khác. Nó bú ít, khó ngủ, quấy khóc nhiều, cáu bẳn, đau bụng… Mặc dù người mẹ không hề tỏ ra điều gì khác thường khi chăm sóc bé.

Thật lạ lùng phải không? Dường như chúng ta được sinh ra đời cùng với một món quà vô giá, đó là sự thấu cảm bẩm sinh. Và rồi món quà ấy mai một dần theo thời gian. Hay chính ta đã vứt bỏ nó đi trong hành trình sống của mình?
Như Daniel Goleman, tác giả của hai cuốn sách nổi tiếng Trí tuệ cảm xúc và Trí tuệ xã hội đã nhắc chúng ta rằng, sự thấu cảm là một phần của trí tuệ xã hội. Và chúng ta đang đánh mất nó. Chúng ta tưởng mình đang được kết nối, khi friendlist trong Facebook của ta dài ra từng ngày. Nhưng cùng lúc đó, chúng ta đang mất dần kết nối với nhau. Chúng ta say sưa với ảo tưởng nắm bắt được cảm xúc của những người quen ở nơi xa xôi nào đó, thậm chí cả người xa lạ, trong khi vô tình thờ ơ với người thân thuộc đang ở ngay bên cạnh mình. Mạng lưới rộng đến nỗi một đứt gãy nhỏ bên cạnh làm ta không để tâm. Nhưng chính những đứt gãy nhỏ kề cận, chứ không phải những đứt gãy rời rạc ở xa, mới làm ta trở thành một tinh cầu cô độc.
Có vẻ như càng ngày chúng ta càng phải dựa dẫm quá nhiều vào ngôn ngữ, để có thể hiểu nhau. Khi hỏi thăm một ai đó: “Mọi chuyện sao rồi?” và câu trả lời : “Cám ơn. Vẫn tốt” làm chúng ta dễ dàng hài lòng đến nỗi chúng ta bỏ qua những gì có thể nằm sau những câu nói. Sự mệt mỏi nơi khoé môi. Nét buồn trong ánh mắt. Sự nhạy cảm, hay đúng hơn, khả năng thấu cảm của chúng ta giờ đây giống như chiếc ăngten bị bỏ quên. Nó vẫn ở đó nhưng không ai dùng nó để bắt sóng nữa.
Chúng ta dựa vào từ ngữ nhiều đến nỗi, khi ai đó nói rằng chúng ta không hiểu gì về họ cả, chúng ta sẽ trả lời rất nhanh: “Bạn không nói làm sao tôi hiểu được” như thể việc chúng ta không hiểu hoàn toàn là lỗi của họ.
Sách vở thường viết rằng, hai thế hệ rất khó hiểu nhau, cha mẹ và con cái không hiểu nhau, đàn ông và phụ nữ không hiểu nhau. Vì chúng ta bày tỏ theo những kiểu khác nhau, chúng ta diễn giải sự việc theo cách khác nhau, chúng ta dùng từ ngữ với những ý nghĩa khác nhau.
Tôi tự hỏi, có phải ta đã chấp nhận những lý lẽ ấy như sự biện hộ cho chính mình. Và quên rằng vẫn còn có một cách khác để hiểu. Rằng sự giao tiếp thực sự giữa con người với nhau có thể vượt qua ngôn ngữ. Đó là cách mà những người yêu thương nhau thường dùng, khi họ thực sự yêu thương.

Yêu và biết cách yêu là hai điều khác nhau, phải vậy không
Ta luôn có thể yêu cho bản thân mình, bằng cách nào cũng được, nói hay không nói, chia sẻ hay không, nhưng để yêu cho người khác thì phải biết cách yêu – tức là biết cách bắt sóng cảm xúc của người ấy để vuốt ve yêu thương chia sẻ với chính những cảm xúc thường tìm cách lẩn trốn ấy. Đó là khi ta giao tiếp không phải để bày tỏ chính mình mà là để thấu hiểu người ấy. Nói hay thinh lặng không phải để mở cửa tâm hồn chính mình, mà tìm đường vào tâm hồn người ta yêu. Đó là khi ta lắng nghe, không chỉ những lời nói, mà lắng nghe một làn sóng, một tín hiệu vô thanh. Những tín hiệu yếu ớt của cảm xúc.
Cũng Daniel Goleman, trong một bài phỏng vấn đã nói đại ý rằng, chúng ta hoàn toàn có thể mài giũa trí tuệ xã hội của ta, lấy lại khả năng thấu cảm, bằng một cách đơn giản: hãy chuyển sự chú ý của ta sang người ta yêu. Ngay khi ta thực sự chú ý đến họ, ta sẽ ngay lập tức bắt được trường cảm xúc của người ấy. Phía sau lời nói, phía sau biểu hiện, thậm chí phía sau sự yên lặng.
Phải vậy không em, đôi khi ta chỉ cần trở lại ngồi yên bên nhau là đủ. Đủ để hiểu.
Như ngày xưa, khi ta khởi đầu yêu.

Chúng ta thường khởi đầu một tình yêu với một người khi nhận ra rằng ta và người ấy có thể hiểu nhau mà không cần nói. Những xung động buổi ban đầu trong tim ta thường không phải là ngôn từ. Chỉ cần nhìn vào mắt nhau, hay thậm chí chỉ cần ở bên nhau trong cùng một bầu không khí, dường như ta đã hiểu nhau. Và khi mối tình trở nên bền chặt hơn, ta tự hào vì người kia chưa nói hết ý mà người này đã hiểu: tình cảm, nhu cầu chia sẻ, nỗi buồn, niềm vui, sự lo âu… Chiếc ăngten thấu cảm trong ta thật nhạy.
Nhưng rồi, thời gian qua, đến lúc nào đó bỗng dưng ta nhận ra người này đang trách người kia rằng nếu không nói ra làm sao hiểu được. Có lẽ từ khi đó tình yêu đã bước qua một khúc quanh.
Và cuối cùng, khi nói bao nhiêu cũng không hiểu. Càng nói càng không hiểu nhau…
Đó là khi ta nhận ra ngôn từ chưa bao giờ là đủ. Có biết bao điều ta muốn bày tỏ cho người ta yêu – những điều ta mong người ấy thấu hiểu – những yêu thương, oán giận, xót xa, giày vò tự sâu thẳm trái tim ta – nhưng không ngôn từ nào đủ sâu sắc, trọn vẹn lý tình, không ngữ pháp nào đủ phức tạp để diễn tả. Từ ngữ lúc ấy thậm chí còn có bộ mặt phản trắc vì sự đa nghĩa của chúng. Và chúng ta hiểu sai, chúng ta bị hiểu sai. Chúng ta như đi trong rừng rậm của những ý niệm đan chồng chéo lên nhau. Bao nhiêu cuộc tình đã và sẽ còn diễn ra theo cách đó? Không phải sự thấu cảm cạn dần theo tình yêu mà là ngược lại, tình yêu cạn dần theo sự thấu cảm.
Khi ta phải viện đến từ ngữ để tìm cách hiểu nhau, thay vì nghĩ về nhau, nắm bắt cảm xúc của nhau để hiểu nhau. Đó là khi ta nhớ đến Saint Exupéry với lời cảnh tỉnh “Ngôn ngữ là cội nguồn của mọi ngộ nhận.”
Và buồn thay, đó cũng là khi ta để lạc mất nhau rồi.